"Ποιό μέλλον για την Ελλάδα; - Μπορεί να αποφευχθεί το 4ο Μνημόνιο;" - Ομιλία Γιάννη Κουτσομύτη

Ακολουθεί το κείμενο της ομιλίας μου στην εκδήλωση "Ποιό μέλλον για την Ελλάδα; - Μπορεί να αποφευχθεί το 4ο Μνημόνιο;", που διοργάνωσε ο Κύκλος Ιδεών στις 14 Νοεμβρίου 2016 στη Σπάρτη.

Ευχαριστώ πολύ κ. Κομνηνέ για τα καλά σας λόγια, ευχαριστώ τον κ. Γρηγοράκο που φρόντισε να έχουμε αυτή την εκδήλωση.

Φίλες και φίλοι, το θέμα της αποψινής συζήτησης, συνάντησης, θεωρώ ότι είναι πολύ επίκαιρο. Ποιο μέλλον για την Ελλάδα και αν μπορεί ν’ αποφευχθεί το 4^ο μνημόνιο. Άκουσα με πολλή προσοχή τον κ. Κουσούλη στη θεωρητική του ανάλυση για τα αίτια και την, αυτό που λέμε, κοινωνική ψυχολογία που επιδρά πάνω στη συμπεριφορά των Ελλήνων .

Εγώ θα είμαι αρκετά πιο συγκεκριμένος, θα μιλήσουμε για το τί θα βρούμε μπροστά μας στις επόμενες εβδομάδες και τους επόμενους μήνες, ποιες επιλογές θα έχει η χώρα και ποιες επιπτώσεις θα έχει η κάθε επιλογή. Και μετά θα πούμε και το τί πρέπει να γίνει ώστε ν’ αποκτήσει αυτή η χώρα ένα μέλλον για το οποίο μπορούμε να είμαστε και αισιόδοξοι και χαρούμενοι κάποια στιγμή.

Κατ' αρχάς, για να καταλάβουμε πώς θ’ αντιμετωπίσουμε τους επόμενους μήνες, πρέπει να δούμε ποιο είναι το διεθνές περιβάλλον. Αυτή τη στιγμή έχουμε ν’ αντιμετωπίσουμε μια δεύτερη αξιολόγηση του 3^ου μνημονίου μέσα σ’ ένα ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον το οποίο είναι πάρα πολύ αβέβαιο και ρευστό.

Αβέβαιο σ’ ευρωπαϊκό επίπεδο πρώτον, διότι έρχονται στους επόμενους 10 μήνες τρεις πάρα πολύ σημαντικές εκλογικές αναμετρήσεις στις τρεις μεγαλύτερες χώρες της Ευρώπης, αρχίζοντας από την Ιταλία το Δεκέμβριο μ’ ένα δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση, το οποίο μπορεί να ρίξει ή να κρατήσει στην κυβέρνηση τον Πρωθυπουργό Ρέντσι με μια οικονομία ιταλική πολύ ευάλωτη με τεράστιο χρέος και εξαρτημένη απόλυτα από τις κινήσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που έχει μειώσει τα επιτόκια άρα και το κόστος δανεισμού αυτής της χώρας.

Άρα οποιαδήποτε ανατροπή του πολιτικού status quo στην Ιταλία μπορεί να έχει πολύ δυσάρεστες εξελίξεις στο σύνολο της Ευρωζώνης.

Η δεύτερη κρίσιμη, θα έλεγα αρκετά κρίσιμη εξέλιξη σ’ εκλογική διαδικασία είναι στην Ολλανδία όπου το λαϊκιστικό δημαγωγικό ακροδεξιό κίνημα του κ. Βίλντερς απειλεί τη συγκρότηση μιας δημοκρατικής φιλοευρωπαϊκής κυβέρνησης και η Ολλανδία είναι ακρογωνιαίος λίθος του σκληρού πυρήνα της Ευρωζώνης. Θα είναι πολύ αρνητικό να επικρατήσουν δημαγωγικές ακροδεξιές φωνές μέσα σε μια τόσο σημαντική χώρα για την Ευρωζώνη, καθώς θα δείτε σε πολλούς ευρωπαϊκούς Οργανισμούς να έχουν Ολλανδοί τις κεντρικές θέσεις. Αυτό θα είναι επίσης ένα μεγάλο κρίσιμο διακύβευμα για την Ευρώπη.

Η επόμενη πολύ μεγάλη αναμέτρηση είναι στη Γαλλία με τις προεδρικές εκλογές. Έρχεται και η πρόσφατη εκλογή του κ. Τραμπ με όλη αυτή τη φιλοσοφία και τη δημαγωγία και τον άκρατο λαϊκισμό και φοβόμαστε πάρα πολύ και διερωτώμεθα αν αυτό το κύμα θα ωθήσει και την κα Λεπέν προς την εξουσία της Γαλλίας.

Μέχρι στιγμής οι ενδείξεις είναι ότι αυτό δε θα γίνει. Όμως θα έχουμε πάλι αμφιβολία όπως είχαμε την αμφιβολία και στην Αμερική. Τρομακτικά επικίνδυνη εξέλιξη αν η κα Λεπέν εκλεγεί στη Γαλλία Πρόεδρος. Κίνδυνος διάλυσης και της Ευρώπης ολόκληρης.

Και η τελευταία κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση του 2017 είναι στη Γερμανία όπου εκεί βέβαια είναι λίγο πιο σταθερά τα πράγματα αλλά κι εκεί έχουμε μια άνοδο πολύ σημαντική ενός ακροδεξιού κόμματος, το οποίο είναι κατά των διασώσεων των χωρών της Ευρωζώνης, κατά της Ελλάδας, κατά των μεταναστών, ένα απομονωτικό κόμμα για τη Γερμανία. Δε θα φτάσει ελπίζουμε σε υψηλά ποσοστά, αλλά κι εκεί υπάρχει ένας σοβαρός κίνδυνος.

Θα έλεγα επίσης ότι έχουμε και το φαινόμενο του Τραμπ αυτή τη στιγμή. Άρα το ευρωπαϊκό το πλαίσιο είναι ένα πάρα πολύ ασταθές πλαίσιο αυτή τη στιγμή όσον αφορά και το ελληνικό ζήτημα που αφορά και τη διευθέτηση του ελληνικού μνημονίου. Και ενδεχομένως και το τί λύση θα δοθεί για την Ελλάδα όταν το μνημόνιο το οποίο έχουμε αναλάβει λήγει στα τέλη Ιουλίου, αρχές Αυγούστου του 2018.

Μέσα σ’ αυτό λοιπόν το ασταθές τοπίο, η Ελλάδα καλείται να συμφωνήσει με τους θεσμούς, 45 προαπαιτούμενα μέτρα μέσα σε τρεις εβδομάδες. Θα πει κανείς, είναι εφικτό; Πολύ δύσκολο, αν και θα έλεγα όχι απίθανο. Γιατί έχουμε δει πολλές φορές αυτή την κυβέρνηση να περνάει νόμους 1.200 σελίδων μέσα σε 48 ώρες.

Είναι ικανοί να το περάσουν. Τί θα σημαίνει όμως αυτό; Αυτό θα σημαίνει ότι υπάρχει πολιτική βούληση να κλείσει η αξιολόγηση και να προχωρήσει το μνημόνιο, η εφαρμογή του μνημονίου. Αυτό όμως έρχεται μέσα σ’ ένα πολιτικό πλαίσιο μέσα στη χώρα όπου βλέπουμε κυβερνητικές πρακτικές υπονόμευσης των θεσμών της δημοκρατίας. Υπάρχει μια πολύ επικίνδυνη επίθεση κατά των θεσμών και της Δικαιοσύνης, και είμαι σίγουρος ότι ο κ. Βενιζέλος θα σας το εξηγήσει πολύ πιο αναλυτικά αυτό στη συνέχεια.

Το επίπεδο της πολιτικής αντιπαράθεσης των δυο μεγάλων κομμάτων κινείται σε επίπεδο ανταλλαγής κατηγοριών χωρίς καμία ουσιαστική συζήτηση. Κοινωνική δυσαρέσκεια ανεβαίνει δραματικά λόγω της φορολογικής λαίλαπας και της αύξησης των ασφαλιστικών εισφορών και δεν υπάρχει ουσιαστική δυνατότητα ενός δημόσιου διαλόγου όπως είναι αυτός που θα θέλαμε και θέλουμε να κάνουμε σήμερα μαζί σας.

Και αυτός είναι ένας από τους λόγους που εγώ συμμετέχω στον κύκλο: θέλουμε να ξεφύγει ο δημόσιος διάλογος απ’ αυτή η στείρα αντιπαράθεση, που είτε συμβαίνει στη Βουλή με τις εκατέρωθεν επιθέσεις κυρίως από τα δυο μεγάλα κόμματα και στα τηλεοπτικά παράθυρα που ουσιαστικά κανείς σοβαρός πολίτης δε μπορεί να καταλάβει τί διακυβεύεται αυτή τη στιγμή στη χώρα και για ποια ζητήματα πρέπει να ληφθούν αποφάσεις.

Ας πάμε να δούμε λοιπόν τι είναι αυτό που είναι να γίνει και τί μπορεί να γίνει στους επόμενους μήνες. Αν κλείσει λοιπόν θετικά η αξιολόγηση και υπάρξει μια συμφωνία και με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για τη συμμετοχή του στο πρόγραμμα, θα υπάρξει η εφαρμογή αυτών που λέμε βραχυπρόθεσμων μέτρων για τη διευθέτηση του χρέους που είναι μια εξομάλυνση των επιτοκίων και είναι και μια εφαρμογή πιο ομαλή, λήξεων για τα επόμενα χρόνια.

Δεν είναι μια μεγάλη υπόθεση, αλλά είναι μια ουσιαστική αρχή. Αυτό είναι το πολύ θετικό να συμβεί και πιστεύω ότι μπορεί να συμβεί αν κλείσουμε την αξιολόγηση. Παράλληλα, αυτό που συζητείται είναι να γίνει πλέον μια συζήτηση σχεδόν δεσμευτική, υπό τη μορφή προσυμφώνου ανάμεσα στην Ευρωζώνη, την Ελλάδα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για το τί θα γίνει τα επόμενα χρόνια, 10 με 15 χρόνια, με το χρέος για την Ελλάδα.

Αυτό είναι προαπαιτούμενο για το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για να συμμετάσχει στο Πρόγραμμα. Εδώ είναι το κρίσιμο ζήτημα, αν θα το δεχθεί κυρίως ο κ. Σόιμπλε, η Γερμανία και ο υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης. Γιατί είναι κρίσιμη αυτή η αξιολόγηση: Διότι τα περισσότερα και πιο δύσκολα μέτρα αυτού του μνημονίου ήταν στην πρώτη φάση.

Εάν κλείσουμε αυτά τα μέτρα τώρα τα οποία περιλαμβάνουν κυρίως επεμβάσεις στα εργασιακά, στο συνδικαλιστικό νόμο και στα κόκκινα δάνεια, το υπόλοιπο κομμάτι του μνημονίου μέχρι τον Αύγουστου του 2018 δεν έχει μεγάλες επεμβάσεις οι οποίες να έχουν ένα πολιτικό και κοινωνικό κόστος. Είναι ουσιαστικά μεταρρυθμίσεις που θα έπρεπε κι εμείς οι ίδιοι μόνοι μας να τις είχαμε εφαρμόσει.

Τί γίνεται όμως μετά: Αυτό που πρέπει να πετύχει η χώρα, για να μπορέσει να βγει απ’ αυτή την ιστορία και μόνη της, είναι να καταφέρουμε να ξαναποκτήσουμε πρόσβαση στις διεθνείς αγορές. Αυτή τη στιγμή είμαστε εγκλωβισμένοι, είμαστε όμηροι των δανειστών. Δε μπορούμε να δανειστούμε από κανέναν άλλον εκτός από την Ευρωζώνη που είναι ο ESM και ίσως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Κανένας άλλος ιδιώτης επενδυτής δε μας δανείζει αυτή τη στιγμή χρήματα.

Αυτό πρέπει πάση θυσία τα επόμενα δυο χρόνια να το ξεπεράσουμε και ν’ αρχίσουμε να δανειζόμαστε. Η κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου είχε πετύχει το 2014 δυο φορές να δανειστεί από τις διεθνείς αγορές. Ήταν σχετικά υψηλό το επιτόκιο αλλά δεν ήταν απαγορευτικό. Και κυρίως κέρδισε μια εμπιστοσύνη ότι μπορεί ξανά η χώρα να επιστρέψει σε μια κανονικότητα. Αυτό σταμάτησε απότομα στις αρχές του 2015.

Αυτό είναι τώρα τεράστιο ζήτημα να καταφέρουμε να το ξαναπετύχουμε. Διότι αυτή η κυβέρνηση και η προηγούμενη βέβαια με τον κ. Βαρουφάκη, τον αλήστου μνήμης, κατέστρεψε παντελώς την αξιοπιστία και τη φερεγγυότητα του Ελληνικού Δημοσίου στις διεθνείς αγορές.

Το επόμενο μεγάλο ζήτημα το οποίο πρέπει οπωσδήποτε να λυθεί είναι τα κόκκινα δάνεια. Είναι τεράστιο πρόβλημα ρευστότητας για την οικονομία. Γιατί φωνάζουν όλοι ότι πρέπει τα κόκκινα δάνεια να λυθούν έστω και αν δοθούν και σ’ αυτούς που λέγονται «κοράκια»;

Εάν δεν ελαφρύνουν αυτό που λέμε τα βάρη στις Τράπεζες από τα κόκκινα δάνεια, οι Τράπεζες δε θα μπορέσουν, πρώτον να δανείσουν καμία υγιή επιχείρηση και κανέναν επαγγελματία για να έρθει η ανάπτυξη, άρα ούτε ανάπτυξη θα έχουμε ούτε νέες δουλειές και το δεύτερο, υπάρχει ο κίνδυνος να πέσουν έξω οι Τράπεζες, να χρειαστούν χρήματα. Και αυτή τη φορά είναι ξεκάθαρο το νομικό πλαίσιο ότι δεν υπάρχει ανακεφαλαιοποίηση με χρήματα είτε Ελλήνων είτε Ευρωπαίων φορολογουμένων, θα υπάρξει το λεγόμενο bail-in που θα είναι κούρεμα των μετόχων, μετά των ομολογιούχων και στο τέλος των μεγάλων καταθετών.

Αυτό πρέπει πάση θυσία να το αποφύγουμε. Αλλά πρέπει να βρεθεί έστω και μια δύσκολη, επώδυνη λύση για τα κόκκινα δάνεια. Και γιατί είναι δύσκολες οι επόμενες δυο χρονιές; Διότι η ανάγκες οι χρηματοδοτικές της χώρας είναι μεγάλες, το ’18 σχετικά και κυρίως το ’19. Το ’20, το ’21 και το ’22 δεν έχουμε μεγάλες χρηματοδοτικές ανάγκες. Δηλαδή αν καταφέρουμε και βγούμε στις αγορές πιθανόν και να μη χρειαστούμε άλλο δάνειο μετά το 2019.

Ποια είναι τα σενάρια τώρα λοιπόν, αν φτάσουμε στο τέλος αυτού του μνημονίου που τρέχει και τί μπορεί να γίνει τότε, το καλοκαίρι του ’18. Η μία λύση η οποία βέβαια είναι ελάχιστα πιθανή, είναι να καταφέρουμε να βγούμε, αυτό που λέμε με το σπαθί μας, να μην έχουμε ανάγκη καθόλου καινούργια δάνεια και να συνεχίσουμε χωρίς κανένα νέο μνημόνιο. Αυτό θεωρώ ότι έχει ελάχιστες πιθανότητες να συμβεί κυρίως γιατί δε θα μπορούμε να βρούμε αυτή την πλήρη πρόσβαση και τη σίγουρη πρόσβαση στις αγορές.

Αν θυμάστε, στα τέλη του 2014 η κυβέρνηση Σαμαρά και Βενιζέλου είχε το σχέδιο να υπάρξει αυτό που λέμε, η προληπτική πιστωτική γραμμή του ESM ώστε αν η Ελλάδα παραστεί η ανάγκη, να μπορέσει να καλυφθεί. Αυτό δεν ξέρω αν θα υπάρχει το 2018. Θα δούμε τί μπορεί να υπάρξει.

Το επόμενο είναι να υπάρξει ένα νέο μνημόνιο. το 4^ο μνημόνιο που είναι και το ερώτημα. Εγώ αυτό το θεωρώ εξίσου απίθανο. Και το θεωρώ απίθανο διότι αυτή τη στιγμή όπως σας εξήγησα, είναι πάρα πολύ δύσκολο πολιτικά για τις κυβερνήσεις της Ευρωζώνης να δικαιολογήσουν στο πολιτικό τους ακροατήριο και στα Κοινοβούλια νέο, 4^ο δάνειο για την Ελλάδα.

Δεν είναι εύκολο, σχεδόν αδύνατο το θεωρώ πολιτικά γιατί μιλάω με πάρα πολλούς παράγοντες από κυβερνήσεις από διάφορες χώρες της Ευρωζώνης και χρειάζεται ομοφωνία για να γίνει 4^ο μνημόνιο, δε θα εγκριθεί νέο δάνειο. Και αν δεν εγκριθεί νέο δάνειο κι εμείς δεν έχουμε βγει στις αγορές, ποιες είναι τότε οι πιθανότητες;

Η μία είναι να είμαστε αναγκασμένοι να πάμε μονομερώς στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, με ό,τι σκληρούς όρου αυτό μπορεί να συνεπάγεται, και η άλλη, η εφιαλτική εκδοχή, είναι του Grexit, της επιστροφής στη δραχμή που και εκεί υπάρχουν δυο εκδοχές, η σχετικά εφιαλτική που είναι η πρόταση Σόιμπλε την οποία είχε απευθύνει το 2015 που είναι με μια στήριξη –υποτίθεται- από την Ευρώπη ώστε να μην καταρρεύσει πλήρως η χώρα και υπάρχει και η άλλη εκδοχή της πλήρους ανεξέλεγκτης εξόδου από του ευρώ, όπου εκεί πλέον η κατάσταση θα είναι για τη χώρα απολύτως εφιαλτική.

Η δική μου πρόβλεψη και δε θέλω ν’ ακουστεί καταστροφολογικό γιατί θεωρώ και με βάση πολλές μελέτες ότι αυτό θα είναι μια απόλυτη καταστροφή για τη χώρα, θα γίνουμε ένα κράτος παρίας, κάτι σαν το Κόσσοβο και τη Μολδαβία σήμερα. Πρέπει πάση θυσία να υπάρξει εθνική προσπάθεια ν’ αποφευχθεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Άρα, συνοψίζω αυτό το κομμάτι. Είναι σημαντικό να κλείσει η αξιολόγηση και να βγούμε πλέον στο 2017 που θα είναι ένα δύσκολο έτος πολιτικά για την Ευρώπη, με κλεισμένη την αξιολόγηση και να έχουν ξεκινήσει τα μέτρα για το χρέος. Παράλληλα είναι πολύ πιθανό αν αυτά τα μέτρα που συζητούνται, που μάλλον θα κλείσουν αν είναι έτσι. Να μας συμπεριλάβει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στο Πρόγραμμα Πιστωτικής Χαλάρωσης.

Αυτό μη φανταστείτε ότι είναι μια τρομερή σωτηρία, διότι είναι λίγα τα κεφάλαια που μπορούμε να κλείσουμε αυτή τη στιγμή. Αλλά θα έχει μεγάλη σημασία για την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας, θα είναι ένα θετικό μήνυμα προς τις διεθνείς αγορές ότι η χώρα παραμένει μέσα στον πυρήνα της Ευρωζώνης και θα μπορέσουμε σιγά-σιγά να βγούμε στις αγορές.

Αυτό όμως περιλαμβάνει και μια προϋπόθεση: Να υπάρχει μια μίνιμουμ σοβαρότητα από την κυβέρνηση. Κάτι για το οποίο εγώ διατηρώ πολλές αμφιβολίες και διατηρώ και αμφιβολίες για τις πραγματικές προθέσεις του κ. Τσίπρα, για το αν θέλει να μεταχειριστεί το ζήτημα της διευθέτησης του χρέους ως πραγματικά για όφελος της χώρας ή ως ένα παιχνίδι για να φέρει τη χώρα και το λαό σε ένα δίλημμα, είτε με δημοψήφισμα είτε με εκλογές και ν’ αποδράσει ρίχνοντας τη χώρα στα βράχια.

Αυτό δυστυχώς το φοβάμαι πάρα πολύ και ελπίζω να διαψευσθώ. Αν λοιπόν γίνουν όλα αυτά και πάμε σε μια από τις σχετικά καλές λύσεις που είναι είτε η απίθανη της ελεύθερης εξόδου είτε του 4^ου μνημονίου είτε, η καλύτερη εκδοχή για μένα, που είναι η επέκταση για ένα χρόνο του υπάρχοντος μνημονίου και για το 2019, γιατί θα υπάρχουν περισσευούμενα κεφάλαια από το δάνειο που έχουμε αυτή τη στιγμή.

Αυτή τη στιγμή έχουμε διαθέσιμα να πάρουμε άλλα 54 δισεκατομμύρια ευρώ. Αυτά είναι υπεραρκετά για τις ανάγκες τις χρηματοδοτικές που έχει η χώρα για τα επόμενα 2,5 χρόνια. Άρα μπορούμε να βγάλουμε και το σκόπελο του ’19 που χρειάζεται η χώρα πολλά λεφτά με μια επέκταση 12μηνη του υπάρχοντος μνημονίου.

Και αντίστοιχα, όπως συζητείται ήδη τις τελευταίες μέρες στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το δικό του πρόγραμμα να διαρκεί μέχρι το καλοκαίρι του ’19 οπότε να λήξουν μαζί και το Πρόγραμμα το Ευρωπαϊκό και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου το καλοκαίρι του ’19 και να έχουμε ήδη ολοκληρώσει τις χρηματοδοτικές μας ανάγκες.

Αν λοιπόν φτάσουμε εκεί, έχουμε σωθεί; Τί θα κάνουμε; Υπάρχει μέλλον για τη χώρα ή θα βγει διαλυμένη; Δυστυχώς ή ευτυχώς, υπάρχουν συγκεκριμένα πράγματα που πρέπει να γίνουν. Ένα που ήθελα ν’ αναφερθώ, είναι αυτό που ανέλυσε με πολλή γλαφυρότητα και λίγο πεσσιμισμό ο κ. Κουσούλης λίγο πριν. Εγώ το είχα ονομάσει νοοτροπία, κοινωνική κινητικότητα, mentality, αλλαγή στόχευσης της χώρας. Όλα αυτά που πολύ ωραία σας τ’ ανέφερε και δεν έχω κανένα λόγο να τα επαναλάβω.

Το επόμενο για μένα πολύ μεγάλο στοίχημα είναι η διευθέτηση του Ασφαλιστικού. Αυτή τη στιγμή αυτό που έχει κάνει ο κ. Κατρούγκαλος και η κυβέρνηση είναι μια ωρολογιακή βόμβα, την έχει απασφαλίσει και ετοιμάζει να την τινάξει στον αέρα σε ενάμιση με δυο χρόνια. Ήδη δεν ξέρω αν ακούτε ότι σπάνε ομόλογα για να πληρωθούν επικουρικές.

Το πρώην ΤΕΒΕ, νυν ΟΑΕΕ είναι εντελώς κατεστραμμένο και χρεοκοπημένο. Ελπίζουμε με τη συγχώνευση του 2018 να πάρουν μια παράταση ζωής, αλλά έτσι όπως βαδίζουν τα πράγματα, δεν υπάρχει σωτηρία για το Ασφαλιστικό.

Και για έναν επιπλέον λόγο: Αν θα δείτε τα στοιχεία του ΕΡΓΑΝΗ, το 60% της απασχόλησης είναι με ευέλικτες μορφές εργασίας. Που σημαίνει ότι ο μέσος μισθός είναι ένα κλάσμα του κανονικού μισθού. Αυτό το κλάσμα σημαίνει κλάσμα και σε ασφάλιστρα τα οποία πληρώνονται στο σύστημα. Άρα αυτά που μπαίνουν στο σύστημα, είναι υποπολλαπλάσια αυτού που χρειάζεται το σύστημα για να παραμείνει βιώσιμο.

Το σύστημα χρειάζεται ανάπτυξη, θέσεις εργασίας με μόνιμη απασχόληση και περιορισμό δραματικό των όποιων επιπλέον εξόδων που έχει το σύστημα. αλλιώς δυστυχώς θα έχουμε μια κοινωνική κατάρρευση αν πέσει το Ασφαλιστικό. Εκεί συνδέεται το Ασφαλιστικό και με τη νοοτροπία, την οποία θεωρώ πολύ επικίνδυνη, το να συντηρούν παππούδες και γιαγιάδες νέους 25 και 30 χρόνων.

Αυτό είναι μια αντιστροφή και της ελληνικότητας για μένα. Παλιά, δεν υπήρχε περίπτωση άντρας με παντελόνια 30 χρόνων να δέχεται να ζει με χαρτζιλίκι του παππού του. Θα ήταν ντροπή, δε θα είχε πρόσωπο να κυκλοφορήσει στην κοινωνία. Το πώς έχουμε φτάσει αυτή τη στιγμή και νέοι άνθρωποι το θεωρούν και απόλυτα λογικό και πάνε στην καφετέρια να πιουν τον καφέ τους και συνεχίζουν χωρίς να υπάρχει χωρίς αύριο, αυτό είναι μια καταστροφή που έρχεται για την κοινωνία. Τεράστια.

Το επόμενο: Πρέπει μέσα στις διαπραγματεύσεις που θα γίνουν, να καταφέρουμε να ανακτήσουμε αυτό που πάνε μας βάλουν έναν, θα έλεγα ζουρλομανδύα πάνω στη δημοσιονομική πολιτική. Χαίρομαι πάρα πολύ που είναι ο κ. Λιαργκόβας σήμερα εδώ. Ο κ. Λιαργκόβας, αν δεν τον ξέρετε, προΐσταται ενός από τους πιο σημαντικούς οικονομικούς θεσμούς της χώρας, που είναι το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής.

Αυτοί οι άνθρωποι προέρχονται από διαφορετικές πολιτικές κατευθύνσεις ο καθένας, καταφέρνουν κάθε τρεις μήνες και εκδίδουν εξαιρετικά κείμενα οικονομικής ανάλυσης για την πορεία της χώρας. Σας καλώ όλους να τα βρείτε και να τα διαβάσετε. Υπάρχει ιστότοπος και πραγματικά σας συγχαίρω κ. Λιαργκόβα, κάνετε εξαιρετική δουλειά.

Είναι απ’ τους ελάχιστους οικονομικούς θεσμούς στη χώρα οι οποίοι πραγματικά μπορεί κι ένας απλός άνθρωπος χωρίς ειδικές γνώσεις μακροοικονομίας και οικονομίας να διαβάσει και να καταλάβει πού βρισκόμαστε. Άρα πρέπει αυτός ο μανδύας του είτε 1,5% πλεόνασμα είτε 2% είτε 2,5%, που ακούτε και λένε, θεωρώ ότι καταλύει την έννοια τη μακροοικονομικής επιστήμης.

Διότι πρέπει να έχουμε αυτό που δεν έκαναν οι προηγούμενες κυβερνήσεις τα προηγούμενα χρόνια. Όταν έχουμε καλές χρονιές με ανάπτυξη, να περιορίζουμε τα έξοδα και να κάνουμε οικονομία. Και όταν έχουμε προβλήματα στην ανάπτυξη  και ύφεση να μπορεί το κράτος να δώσει λίγη μεγαλύτερη ώθηση αυξάνοντας τα ελλείμματά του.

Αυτό που οι επιστήμονες της οικονομίας λένε «αντικυκλική δημοσιονομική πολιτική». Καμία κυβέρνηση τα τελευταία 20 χρόνια δεν το εφάρμοσε. Αντί να κοιτάει τον κύκλο της οικονομίας, κοιτούσε τον κύκλο των εκλογών. Και τα τελευταία δυο χρόνια πριν από τις εκλογές, είτε η χώρα ήταν σε μεγάλη οικονομική αύξηση είτε σε ύφεση, πέταγε άχρηστα χρήματα μέσα στην οικονομία τα οποία τα περισσότερα τα πληρώνουμε ήδη τώρα.

Το επόμενο μεγάλο θέμα για μένα, δε θα σας κουράσω, το θεωρώ τεράστιο όμως ζήτημα, είναι η παιδεία. Αυτή τη στιγμή έχουμε θεωρώ ένα τεράστιο πρόβλημα παντελούς έλλειψης επικοινωνίας και σχέσης της παιδείας από την πραγματικότητα και την οικονομία. Θα σας πω ένα απλό παράδειγμα για να καταλάβετε: Η χώρα είχε ένα τεράστιο κατασκευαστικό τομέα μέχρι το 2008-2009 και έβγαζαν τα Πανεπιστήμια πολύ μεγάλο αριθμό Μηχανικών, Αρχιτεκτόνων κτλ.

Αυτή τη στιγμή που ο κατασκευαστικός τομέας έχει συρρικνωθεί κατά 80% με 90% τα Πανεπιστήμια βγάζουν τον ίδιο αριθμό Αρχιτεκτόνων και Μηχανικών. Πού θα δουλέψουν αυτοί οι άνθρωποι; Τί δουλειά θα κάνουν αυτοί οι άνθρωποι; Δεν υπάρχει περίπτωση. Μετά λέμε για το brain drain, γιατί αυτοί οι άνθρωποι φεύγουν στο εξωτερικό. Άρα γίνεται διπλή ζημιά. Και πληρώνει ο Έλληνας φορολογούμενος ένα νέο άνθρωπο να σπουδάσει κι αυτός ο άνθρωπος δε θα βρει δουλειά, θ’ απογοητευθεί και θα ξενιτευθεί.

Άρα χρειάζεται μια τεράστια αναδιοργάνωση των σχολών, ώστε ν’ ανταποκρίνεται ο αριθμός των εισακτέων και το αντικείμενο με τις πραγματικές δυνατότητες και την πραγματική κατάσταση της ελληνικής οικονομίας. Δεν έχουμε ανθρώπους οι οποίοι μπορούν να προωθήσουν πρότυπα αγροτικά προϊόντα στο εξωτερικό. Δεν υπάρχει άνθρωποι με ικανές γνώσεις διεθνούς marketing. Και παράγουμε θεολόγους και άλλες ειδικότητες που αυτή τη στιγμή δε χρειάζονται.

Το επόμενο μεγάλο κομμάτι που θεωρώ χρειάζεται μεγάλη παρέμβαση και είναι πολύ δύσκολο, είναι η αναδιάρθρωση των Ενόπλων Δυνάμεων. Αυτή τη στιγμή έχουμε έναν στρατό ο οποίος είναι απλωμένος σε όλη την Ελλάδα, πολλές φορές με τοπικιστικά και μικροεκλογικά και κομματικά κριτήρια και πολύ φοβάμαι ότι θα έχουμε προβλήματα με την Τουρκία τα επόμενα χρόνια. Βλέπετε τί πορεία έχει πάρει ο Ερντογάν και τί κατάσταση επικρατεί και θα επικρατήσει στο Αιγαίο.

Άρα θεωρώ θέλει μια πολύ γενναία αναδιάρθρωση του στρατεύματος. Υπάρχει σχέδιο, είναι στα συρτάρια, κανένας Υπουργός δεν τολμά να το πιάσει, διότι θέλει κάποιο άμεσο κόστος να κλείσουν στρατόπεδα και ν’ ανοίξουν κάποια άλλα, αλλά αυτό αν δε γίνει δεν πρόκειται  να υπάρξει ουσιαστική περικοπή αυτού του τεράστιου κονδυλίου που λέγεται κονδύλι για τις Ένοπλες Δυνάμεις.

Επίσης, και δεν είναι τελευταίο, θεωρώ ότι είναι η διαφθορά και η ατιμωρησία. Έτσι όπως έχει φτάσει αυτή τη στιγμή το επίπεδο απόδοσης της δικαιοσύνης, ο πολίτης νιώθει ξεκρέμαστος. Παρεμβάσεις υπάρχουν, αν ανοίξει κάποιος μια επιχείρηση και έχει μια ζημιά από κάποιον πελάτη του ή από κάποιον άλλο φορέα, δε μπορεί να βρει το δίκιο του.

Υπάρχει ατιμωρησία αυτή τη στιγμή, αυτό που λένε οι νομικοί αρνησιδικία. Έχουμε φτάσει πλέον στην αρνησιδικία. Άρα δεν υπάρχει κράτος δικαίου. Και δε μπορεί να γίνουν επενδύσεις. Δε θα έρθει κανείς σοβαρός επενδυτής μέσα σ’ ένα τέτοιο νομικό περιβάλλον. Μπορεί να διαβάσατε μερικοί πρόσφατα τί έγινε με την επένδυση του Εμίρη του Κατάρ. Είναι να τρελαίνεσαι. Δεν είναι ελληνική κωμωδία, είναι τραγωδία.

Θα το αφήσω εκεί γιατί αμέσως μετά θα σας μιλήσει ένας άνθρωπος ο οποίος τα έζησε και με μεγάλη ένταση. Θυμάμαι μια σκηνή που ήταν αρχές του ’12, μόλις τελείωνε το PSI το οποίο τώρα μάλιστα απ’ τη μια το βρίζει ο κ. Πρωθυπουργός ενώ στον προϋπολογισμό το εκθειάζει. Αυτό είναι πολύ ωραίο.

Και φτάνω ένα πρωινό στο γραφείο του κ. Βενιζέλου στην Αντιπροεδρία και μόλις είχε φτάσει από ένα Eurogroup μαζί με τον ακάματο Γιώργο Ζανιά ο οποίος είχε 41 πυρετό και ψηνόταν στον καναπέ και ο άνθρωπος ακόμα είχε την ικμάδα να μιλήσει για το ποια θα είναι η επόμενη μέρα στη χώρα. Γι’ αυτό χαίρομαι πάρα πολύ που μου κάνει την τιμή να είναι και φίλος μου και προλόγισε και το βιβλίο του πατέρα μου πριν από μερικούς μήνες. Είναι ο Βαγγέλης Βενιζέλος. Σας ευχαριστώ.

fb