Μετά το Eurogroup, τι;

Το Eurogroup της 15ης Ιουνίου αποτέλεσε ένα κρίσιμο ορόσημο για την πορεία της χώρας καθώς ξεκαθάρισε, έστω και με έναν αμφιλεγόμενο τρόπο, τη συμμετοχή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής, γνωστό ως 'Μνημόνιο 3'. Ενδεχόμενη άρνηση συμμετοχής του Ταμείου κινδύνευε να τινάξει το πρόγραμμα στον αέρα και να οδηγήσει τη χώρα στη χρεοκοπία, καθώς ορισμένες χώρες της Ευρωζώνης, αλλά και ο ESM, θεωρούν τη συμμετοχή του Ταμείου απαράβατο όρο για τη συνέχιση του προγράμματος και την εκταμίευση των δόσεων.

Στο τομέα της ελάφρυνσης του χρέους δεν υπήρξε κάποια ουσιαστική πρόοδος δεδομένων των πολιτικών δεσμεύσεων της Γερμανίας και του 'ηθικού κινδύνου' της μη ολοκλήρωσης του Μνημονίου, αλλά οι προσδοκίες ήταν ήδη χαμηλές, παρά την υπεροβολική αισιοδοξία που διατυμπάνιζε η ελληνική Κυβέρνηση.

Ήδη οι σχετικές κοινοβουλευτικές διαδικασίες στη Γερμανία για την εκταμίευση της δόσης ολοκληρώθηκαν και 'λύθηκε' το ευαίσθητο ζήτημα της ποινικής δίωξης στελεχών της Τρόικα για παλαιότερη υπόθεση στο ΤΑΙΠΕΔ, αφού ο αντιεισαγγελέας του Αρείου Πάγου άσκησε αναίρεση στο παραπεμπτικό βούλευμα.

Έτσι, την ερχόμενη εβδομάδα, και αφού ολοκληρωθούν και τα τελευταία 4-5 προαπαιτούμενα, αναμένεται να γίνει η εκταμίευση του πρώτου μέρους της δόσης και η Ελλάδα να καλύψει τις υποχρεώσεις της σε ληξιπρόθεσμα ομόλογα που κατέχει η ΕΚΤ.

Μετά το -σχετικά- αίσιο τέλος αυτής της πιο πρόσφατης πράξης του ελληνικού δράματος, το ενδιαφέρον στρέφεται στις επόμενες κινήσεις που πρέπει να κάνει η χώρα για να ολοκληρώσει το πρόγραμμα το καλοκαίρι του 2018 και να επανέλθει σε ένα βαθμό κανονικότητας.

Το κρίσιμο τρίπτυχο

Η επάνοδος στην κανονικότητα καθορίζεται από ένα κρίσιμο τρίπτυχο ενεργειών:

- επιτυχής εφαρμογή των υπόλοιπων προαπαιτουμένων του Μνημονίου

- σταδιακή έξοδος στις διεθνείς αγορές

- αποκατάσταση της μεσοπρόθεσμης βιωσιμότητας του χρέους

113 προαπαιτούμενα

Όπως αναφέρει η έκθεση συμμόρφωσης που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή την περασμένη εβδομάδα, η Ελλάδα πρέπει να εφαρμόσει συνολικά 113 προαπαιτούμενες δράσεις για να ολοκληρωθεί το πρόγραμμα του Μνημονίου, και οι οποίες θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί μέχρι τον Ιούνιο 2018.

Τα μέτρα αφορούν μεταρρυθμίσεις σε ένα πλήθος τομέων της οικονομικής, δημοσιονομικής, κοινωνικής και κρατικής πολιτικής, όπως αγορά εργασίας (διαιτησία, απαρτία για απεργίες κ.ά), ιδιωτικοποιήσεις, απελευθέρωση αγορών και επαγγελμάτων, απλοποίηση της φορολογικής νομοθεσίας, μέτρα από τις εργαλειοθήκες του ΟΟΣΑ, εξορθολογισμός των δαπανών στην Υγεία, αναδιάρθρωση των κοινωνικών επιδομάτων, Ενέργεια (ιδιωτικοποίηση ΑΔΜΗΕ), δημόσια διοίκηση (αξιολόγηση, κινητικότητα), ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί, μείωση των κόκκινων δανείων των Τραπεζών, Δικαιοσύνη (Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, πτωχευτικός νόμος) κ.ά.

Σταδιακή έξοδος στις αγορές

Η Ελλάδα θα πρέπει να έχει αποκτήσει σταδιακή πρόσβαση στις διεθνείς αγορές κρατικού χρέους μέχρι το καλοκαίρι του 2018. Η Κυβέρνηση έχει ήδη προσλάβει για το σκοπό αυτό ως σύμβουλο τον οίκο Rothschild και προσπαθεί να ζυγίσει το κλίμα που επικρατεί στους επενδυτές. Τα επιτόκια έχουν υποχωρήσει σχετικά μετά την συμφωνία του Eurogroup, αλλά το κλίμα είναι ακόμη πολύ ρευστό για να μπορεί κανείς να βγάλει ασφαλή συμπεράσματα για το πως οι αγορές θα υποδεχθούν μια νέα ομολογιακή έκδοση από την Ελλάδα. Αυτό που φαίνεται ως σίγουρο είναι ότι θα πάρει ακόμη πολύ καιρό μέχρι η χώρα να μπορεί να εκδόσει μακροχρόνια ομόλογα (7ετή και 10ετή) και πιθανότατα θα αρκεστεί σε βραχυ-μεσοχρόνιο δανεισμό διάρκειας 3 έως το πολύ 5 ετών.

Βιωσιμότητα του χρέους

Παρόλη την επιμονή του ESM και του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε να πείσουν ότι το ελληνικό χρέος θα είναι βιώσιμο απλά αν εφαρμοστούν οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις και υπάρξει ανάπτυξη της Οικονομίας, είναι προφανές ότι οι αγορές δεν έχουνπειστεί για αυτό, αφού μετά το 2023 οι δανειακές υποχρέωσεις της χώρας αυξάνονται σταδιακά σε μη βιώσιμο επίπεδο στα αμέσως επόμενα χρόνια.

Η εφαρμογή όμως των μεσοπρόθεσμων μέτρων ελάφρυνσης του χρέους απαιτεί την ολοκλήρωση της εφαρμογής των δράσεων του Μνημονίου και μια μίνιμουμ συμφωνία με το ΔΝΤ για τους μεσομακροπόθεσμους δείκτες ανάπτυξης του ΑΕΠ.

Προς την έξοδο από το Μνημόνιο

Ποιά θα ήταν λοιπόν μια ιδανική και ενάρετηπορεία για να την έξοδο από το Μνημόνιο και την επιστροφή στην κανονικότητα για τη χώρα;

Πρώτιστο μέλημα θα πρέπει να γίνει η όσο το δυνατό πιο έγκαιρη εφαρμογή των προαπαιτουμένων του προγράμματος. Σύμφωνα με την έκθεση συμμόρφωσης, οι 113 δράσεις θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί μέχρι τον Ιούνιο του 2018. Είναι προς το συμφέρον της χώρας να έχουν ολοκληρωθεί οι δράσεις πολύ πριν τον Ιούνιο, ώστε να υπάρξει χρόνος να αποφασιστούν και να εφαρμοστούν τα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους πριν από τη λήξη του προγράμματος τον Αύγουστο.

Αυτό έχει σημασία και για τη μικρή πιθανότητα που υπάρχει για τη συμμετοχή της Ελλάδας στο QE. Aν αποφασιστούν τα μέτρα για το χρέος πριν από τη λήξη του προγράμματος, θα υπάρξει ένα μικρό παράθυρο ευκαιρίας για την Ελλάδα και το QE μέχρι τον Αύγουστο 2018. Mετά τη λήξη του προγράμματος η συμμετοχή στο QE θα είναι σχεδόν αδύνατη καθώς η ΕΚΤ θα είναι υποχρεωμένη να αφαιρέσει το 'waiver' που καλύπτει τις χώρες που βρίσκονται σε πρόγραμμα του ESM και δεν έχουν επαρκή πιστοληπική διαβάθμιση.

Σαν επόμενο βήμα η Ελλάδα θα πρέπει να ζητήσει τον Ιούλιο 2018 τη χορήγηση προληπτικής πιστωτικής γραμμής από τον ESM με βάση τα αδιάθετα κεφάλαια που θα έχουν απομείνει από το τρέχον πρόγραμμα. Είναι πολύ επικίνδυνο να επιχειρήσει η χώρα ένα 'clean exit' από το Μνημόνιο χωρίς καμία στήριξη από χρηματοδοτικό οργανισμό, όπως προανήγγειλε την Πέμπτη ο Αλέξης Τσίπρας . Το 2019 είναι μια πολύ δύσκολη χρονιά από πλευράς ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων, οι οποίες υπερβαίνουν τα 12 δισεκατομμύρια ευρώ. Η άντληση ενός τόσο μεγάλου ποσού από τις διεθνείς αγορές χωρίς την ύπαρξη κάποιου Plan B είναι μια πολύ ριψοκίνδυνη άσκηση, η οποία ενέχει ξανά τον κίνδυνο χρεοκοπίας.

Οι επόμενοι 13 μήνες θα είναι καθοριστικοί για την πορεία της χώρας τα επόμενα χρόνια και μετά από τόσες θυσίες στις οποίες έχει υποβληθεί ο ελληνικός λαός θα ήταν εγκληματικό να υπονομευθεί η πορεία της χώρας προς την κανονικότητα από μικροπολιτικές και κομματικές σκοπιμότητες.