Γιατί η Βενεζουέλα αφορά την Ελλάδα

Πολύ μεγάλες διαστάσεις έχει πάρει και στην Ελλάδα το ζήτημα των πολιτικών εξελίξεων στη Βενεζουέλα και το αν πρέπει να αναγνωριστεί ως μεταβατικός πρόεδρος της χώρας ο πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης Χουάν Γκουαϊδό ή εάν ο νυν πρόεδρος Νικολάς Μαδούρο είναι ο νόμιμος αρχηγός του κράτους. Ένα ερώτημα όμως που μπορεί να θέσει ένας απλός πολίτης ενώπιον αυτής της αντιπαράθεσης είναι “Και τι νοιάζει εμάς η Βενεζουέλα; Δεν ανήκει καν στην Ευρώπη”.

Για να απαντήσουμε στο λογικό αυτό ερώτημα θα πρέπει πρώτα να εξετάσουμε πως έφτασε η Βενεζουέλα στη σημερινή κατάσταση της απόλυτης φτώχιας και εξαθλίωσης ενώ πριν από τρεις δεκαετίες ήταν όχι μόνο μια πλήρως ευημερούσα χώρα και πως εξελίχθηκαν τα πολιτικά πράγματα για να φτάσει η χώρα στα πρόθυρα του εμφυλίου πολέμου. Τη δεκαετία του '20 ανακαλύφθηκαν στη Βενεζουέλα τεράστια κοιτάσματα πετρελαίου, τα οποία τα επόμενα αποδείχθηκαν ότι είναι τα μεγαλύτερα στον κόσμο, μεγαλύτερα ακόμη και από της Σαουδικής Αραβίας. Η εκμετάλλευση αυτών των κοιτασμάτων έφερε μεγάλο πλούτο στη χώρα, παρότι οι αμερικανικών συμφερόντων πετρελαϊκές εταιρείες ελάμβαναν μεγάλα ποσοστά από τα έσοδα μέσω συμφωνιών που κλείστηκαν με τους δικτάτορες που κυβερνούσαν τις δεκαετίες του '40 και του '50. Η οικονομική ανάπτυξη ήταν τόσο ραγδαία που το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Βενεζουέλας έφτασε τη δεκαετία του '50 να είναι το τέταρτο υψηλότερο στον κόσμο. Μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του '80 η Βενεζουέλα ήταν η πιο πλούσια χώρα της Λατινικής Αμερικής και η πολιτική κατάσταση ήταν αρκετά ομαλή με δυο κόμματα να εναλλάσσονται στην εξουσία. Ο εύκολος πλουτισμός όμως έφερε μεγάλη διαφθορά και δεν υπήρξε ουσιαστικά καμία κυβερνητική μέριμνα για να ανάπτυξη και άλλων τομέων της οικονομίας και παράλληλα υπήρχε και αυξανόμενος δανεισμός με βάση τα μελλοντικά έσοδα από το πετρέλαιο. Όταν όμως μετά τα μέσα της δεκαετίας του '80 οι τιμές του πετρελαίου έπεσαν δραματικά, τα πράγματα άρχισαν να γίνονται άσχημα και ο συνδυασμός χαμηλών κρατικών εσόδων και υψηλού δανεισμού οδήγησε τη χώρα το 1989 σε μνημόνιο προσαρμογής από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Εδώ είναι που τα γεγονότα στη Βενεζουέλα αρχίζουν να θυμίζουν την ελληνική κρίση. Ο λαός που είχε μάθει στο εύκολο χρήμα και την κατανάλωση και έπρεπε να υποστεί σοβαρή μείωση των εισοδημάτων του εξεγέρθηκε, νοιώθοντας προδομένος από την πολιτική τάξη της χώρας που δεν προνόησε να αποφευχθεί η οικονομική κρίση, ενώ ήταν φανερό ότι ήταν και πολύ διεφθαρμένη. Η εξέγερση καταπνίγηκε με τα τανκς και ακολούθησαν τρια χρόνια σκληρής λιτότητας και επώδυνων μεταρρυθμίσεων της οικονομίας, ώσπου το 1992 εμφανίστηκε ένας αντισυνταγματάρχης ονόματι Ούγο Τσάβες, ο οποίος ηγήθηκε σε δυο απόπειρες πραξικοπήματος. Ο Τσάβες απέτυχε μεν να ανατρέψει τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση και φυλακίστηκε αλλά εγγράφηκε στη συνείδηση του λαού ως ο άνθρωπος που μπορεί να σώσει τη Βενεζουέλα από τη λιτότητα και την αδικία. (Σας θυμίζει κάποιον Έλληνα πολιτικό με τον οποίο είχε μετά από χρόνια πολύ καλές σχέσεις;)

Το 1994 ξέσπασε σοβαρή τραπεζική κρίση και επιβλήθηκαν capital controls και συναλλαγματικοί περιορισμοί. (Οι συμπτώσεις συνεχίζονται). Η κυβέρνηση υπό την πίεση της κοινής γνώμης απελευθέρωσε τον Τσάβες και όλους τους πραξικοπηματίες στρατιωτικούς, οι οποίοι πλέον οργανώθηκαν σε πολιτικό κίνημα. Το 1998 ο Τσάβες κέρδισε τις προεδρικές εκλογές και επέβαλλε την αλλαγή του Συντάγματος το 1999 καθιερώνοντας τη “Μπολιβαριανή Δημοκρατία της Βενεζουέλας”. Κερδίζοντας δε την πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση, πήρε την εξουσιοδότησή της να κυβερνά με προεδρικά διατάγματα, καταργώντας ουσιαστικά κάθε έννοια αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Παράλληλα προχώρησε στην εγκαθίδρυση ενός κομματικού καθεστώτος σε όλη τη δημόσια διοίκηση της χώρας, τις κρατικές επιχειρήσεις και την υπερπολύτιμη κρατική εταιρεία πετρελαίων. Από τα μέσα της δεκαετίας του 2000 η άλωση του κράτους ήταν σαρωτική και είχαν ήδη εμφανιστεί τα πρώτα δείγματα αυταρχισμού και αυθαίρετων συλλήψεων μελών της αντιπολίτευσης.

Η συνταγή της καταστροφής που επέβαλλε ο Τσάβες ήταν ένα συνδυασμός άκρατου λαϊκισμού ντυμένου με εθνικιστικό μανδύα, τραγικής ανικανότητας στη διακυβέρνηση και ενός εντελώς αντιπαραγωγικού σοσιαλιστικού μοντέλου στην Οικονομία. Το καθεστώς μοίραζε χρήματα στον λαό με τη σέσουλα για να καταπολεμηθεί υποτίθεται η φτώχεια και οι ανισότητες και έτσι ρήμαξαν τα αποθεματικά του Δημοσίου. Παράλληλα δεν προωθήθηκε καθόλου η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα, ενώ καταπολεμήθηκαν σαν εχθρικές όλες οι μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις. Το Κράτος έριχνε αφειδώς χρήματα σε κρατικές Τράπεζες, οι οποίες ήταν τεράστιες μαύρες τρύπες και βαρέλια δίχως πάτο και παράλληλα αμεληθηκαν και τραγικά οι δημόσιες υποδομές και το κράτος πρόνοιας. (Σας θυμίζει και αυτό κάτι;)  Όσο δε χειροτέρευε η κατάσταση, τότε εφαρμόζονταν ανόητες και γελοίες οικονομικές ιδέες σοσιαλιστικού πειραματισμού, οι οποίες επέτειναν την κρίση αντί να την περιορίσουν.

Η τραγική ιστορία της Βενεζουέλας έχει σοβαρά διδάγματα και για την Ελλάδα. Η αμεριμνησία στα χρόνια της ευημερίας, ο κακός οικονομικός προγραμματισμός, η εκτεταμένη διαφθορά της πολιτικής τάξης, η έλλειψη ουσιαστικών μεταρρυθμίσεων στην Οικονομία, ο εθνικολαϊκισμός και η απέχθεια για τη φιλελεύθερη δημοκρατία και τα σοσιαλιστικά πειράματα είναι φαινόμενα που τα έχουμε ζήσει ή τα ζούμε και στην Ελλάδα. Εάν κάνουμε μια σύγκριση με τα γεγονότα που έχουμε ζήσει τα τελευταία δέκα χρόνια στη χώρα θα δούμε ότι ο μοναδικός παράγοντας που μας έσωσε για να μην γίνουμε και εμείς Βενεζουέλα ήταν η συμμετοχή μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Δύση. Η καταστροφή της Βενεζουέλας ήρθε ενώ είχε ισχυρή συμμαχία με τη Ρωσία, την Κούβα και την Κίνα.

Όμηρος των υπολογισμών του Τσίπρα η χώρα

Η δραματική υπόθεση της Συμφωνίας των Πρεσπών και οι επιπτώσεις που αυτή επέφερε στο πολιτικό σκηνικό και την Κυβέρνηση έχουν αλλάξει σε μεγάλο βαθμό το πλαίσιο εντός του οποίου η χώρα θα κινηθεί τους επόμενους μήνες προς τις βουλευτικές εκλογές, είτε αυτές γίνουν τον Μάιο είτε τον Οκτώβριο. Μετά και τη διάλυση της κυβερνητικής συμμαχίας του Σύριζα με τους ΑΝΕΛ και τη διαμόρφωση της νέας κυβερνητικής πλειοψηφίας με τους 6 “προθύμους”, το κλειδί των εξελίξεων βρίσκεται πλέον στα χέρια του Αλέξη Τσίπρα.

Ο Πρωθυπουργός των κάθε είδους πλειοψηφιών και συσχετισμών καλείται μέσα στις επόμενες πενήντα το πολύ ημέρες να αποφασίσει το πότε θα τεθεί αντιμέτωπος με την Νέμεσή του, που είναι οι επερχόμενες εκλογές τι οποίες δεν μπορεί να αποφύγει, αν και ίσως να το ήθελε. Ο θέση του Τσίπρα θυμίζει τη θέση του τερματοφύλακα πριν από το πέναλτυ. Μόνο που ο ένοικος του Μαξίμου έχει το προνόμιο να μπορεί να επιλέξει εάν η εκτέλεση του μοιραίου λακτίσματος συμβεί στον λογικό πολιτικό χρόνο που είναι τα τέλη Μαΐου μαζί με τις ευρωεκλογές ή στο τέλος της παράτασης που είναι οι αρχές Οκτωβρίου.

Μέσα στον Μάρτιο ο ηγέτης του Σύριζα πρέπει να πάρει τη μεγάλη απόφαση: Να επιλέξει τη διεξαγωγή των εκλογών τον Μάιο μαζί με τις ευρωεκλογές και το πρώτο ή το δεύτερο γύρο των αυτοδικοικητικών εκλογών, ή να εξαντλήσει όλο τον συνταγματικά προβλεπόμενο χρόνο και να διατηρηθεί στην εξουσία μέχρι τις αρχές Οκτωβρίου. Κάθε μια από τις δυο επιλογές έχει τα υπέρ και τα κατά της. Με όρους ορθολογικών πολιτικών υπολογισμών η περίπτωση του Μαΐου φαίνεται η λογική επιλογή. Μεγάλο μέρος της δυσαρέσκειας των πρώην ψηφοφόρων του Σύριζα θα μπορούσε να εκτονωθεί στις ευρωεκλογές και τις εκλογές για τις περιφέρειες και τους δήμους και να μπορέσουν έτσι να επαναπατρισθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι ψηφοφόροι του 2015. Ένας άλλος παράγοντας είναι η δουλειά στην περιφέρεια και στα αστικά κέντρα που μπορούν να κάνουν οι εκατοντάδες δημοτικοί και περιφερειακοί σύμβουλοι που μπορούν να έχουν πιο εύκολη πρόσβαση στη “βάση” και τους απλούς πολίτες από τους Υπουργούς και τους βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος που έχουν φορτωθεί μεγάλο μέρος της φθοράς από τη διακυβέρνηση και τη Συμφωνία των Πρεσπών.

Η επιλογή των εκλογών τον Οκτώβριο δεν συγκεντρώνει πολλά σοβαρά αβαντάζ. Η παραμονή στην εξουσία για τέσσερεις ακόμη μήνες δεν μπορεί να θεωρηθεί σοβαρός λόγος, παρά μόνον η προσμονή ότι μέχρι τον Οκτώβριο θα έχει ξεχαστεί η υπόθεση του Σκοπιανού και οι ψηφοφόροι θα έχουν νοιώσει κάπως περισσότερο μια κάποια βελτίωση της οικονομίας. Η στρατηγική όμως του Οκτωβρίου αδυνατίζει πάρα πολύ εάν στις ευρωεκλογές της 26ης Μαΐου η ΝΔ πετύχει μια καθαρή νίκη, διότι θα αποκτήσει αέρα νικητή και επερχόμενης κυβερνητικής δύναμης. Και τότε καμία “πειραγμένη” δημοσκόπηση δεν θα μπορέσει να θολώσει τα νερά και μεγάλο μέρος των  αναποφάσιστων θα μετακινηθούν προς τον διαφαινόμενο νικητή, την ΝΔ του Κυριάκου Μητσοτάκη. Το ιστορικό προηγούμενο των εκλογών του 2009 και του 2014, όπου οι ευρωεκλογές προηγήθηκαν των εθνικών εκλογών, είναι καταλυτικό.

Σύμφωνα με συγκλίνουσες πληροφορίες, ο Τσίπρας θα λάβει την τελική του απόφαση μετά τα μέσα Μαρτίου, όταν θα έχει κατασταλάξει η υπόθεση του Σκοπιανού και θα έχουν ψηφιστεί στη Βουλή τα υπόλοιπα μέτρα με τα οποία ελπίζει να δελεάσει κάποιους ψηφοφόρους. Τότε θα προκύψουν και οι κρίσιμες δημοσκοπήσεις που θα δείχνουν καθαρά τις τάσεις της κοινής γνώμης και τις πιθανότητες των κομμάτων για τις εκλογές του Μαΐου. Μέχρι τότε όμως η χώρα έχει ανάγκη από συγκεκριμένες πολιτικές οι οποίες έχουν μεγάλο πολιτικό κόστος για τον Σύριζα, όπως είναι η μείωση του ορίου προστασίας της πρώτης κατοικίας, οι ιδιωτικοποιήσεις που δεν προχωρούν και τα υπόλοιπα προαπαιτούμενα για να εγκριθεί η εκταμίευση των 750 εκατομμυρίων ευρώ από το Eurogroup. Εάν ο Τσίπρας αποφασίσει να αφήσει τα επώδυνα μέτρα για αργότερα, τότε θα μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι πηγαίνουμε προς τετραπλές εκλογές τον Μάιο.