Wednesday, August 31, 2022

Ο Γκορμπατσώφ και οι Έλληνες κομμουνιστές

Όταν αναδείχθηκε στην ηγεσία του ΚΚΣΕ ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ τον Μάρτιο του 1985, οι Έλληνες σύντροφοι του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας δεν μπορούσαν να φανταστούν τι θα επακολουθούσε σε μερικά χρόνια.

Ίσως να μην είχαμε βιώσει τίποτε από τις κοσμοϊστορικές αλλαγές της περιόδου 1986-1990, εάν ο σύντροφος Αντρέι Γκρομίκο δεν είχε αποφασίσει να στηρίξει, σε έκπληξη των λεγόμενων σοβιετολόγων, τον γιό της ρωσο-ουκρανικής οικογένειας αγροτών για την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης. Το ρεπορτάζ λέει ότι ο Γιούρι Αντρόπωφ είχε πεισθεί από τις ικανότητες του νεαρού [τότε] Γκορμπατσώφ, ώστε, μετά τον θάνατο του Λεονίντ Μπρέζνιεφ, να αναλάβει σημαίνοντα ρόλο μέσα στο Πολίτμπιρο του ΚΚΣΕ. Δεν γνωρίζουμε με ιστορική ακρίβεια γιατί ο σκληρός γραφειοκράτης Αντρόπωφ πείσθηκε ότι ο Γκορμπατσώφ είναι ο κατάλληλος απαράτσικ για να ηγηθεί του Κόμματος. Πολλοί μέσα στο ΚΚΣΕ δεν είχαν πεισθεί, και όταν ο Αντρόπωφ πέθανε, προτίμησαν να βάλουν στη θέση του Γενικού Γραμματέα τον υποτακτικό του Μπρέζνιεφ Κονσταντίν Τσερνιένκο.

Η μοίρα όμως τα έφερε έτσι και ο κομματικός γραφειοκράτης Τσερνιένκο απεβίωσε τον Μάρτιο του 1985. Ο  Γκορμπατσώφ ήταν πλέον η λογική επιλογή για τη διαδοχή.

Στην Ελλάδα, οι σύντροφοι του ΚΚΕ βρίσκονταν σε απόλυτο σκοτάδι για τις βαθιές διεργασίες τις οποίες διερχόταν το αδερφό ΚΚΣΕ και η Σοβιετική Ένωση. Ο πόλεμος στο Αφγανιστάν είχε ήδη εξουθενώσει την ήδη ασθενική οικονομία των σοβιετικών κρατών και η ηγεσία τότε του ΚΚΕ δεν είχε καταλάβει σχεδόν τίποτε. O Γκορμπατσώφ όμως ήταν γραμματέας της αγροτικής πολιτικής στο Πολίτμπιρο από το 1978 και είχε δει καθαρά που οδηγούσε ο συγκεντρωτισμός της μπρεζνιεφικής περιόδου.

Μετά την ανάληψη της ηγεσίας του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας από τον Χαρίλαο Φλωράκη τον Δεκέμβριο του 1972, η ηγεσία του ΚΚΕ ήταν απολύτως προσκολλημένη στις προσταγές της ηγεσίας του ΚΚΣΕ, χωρίς να έχει καλλιεργήσει περιφερειακά κανάλια επικοινωνίας με τις νεωτερικές τάσεις στις βάσεις του συντροφικού ρωσικού κόμματος. Η ανάδειξη του Γκορμπατσώφ στην ηγεσία του ΚΚΣΕ δεν τους εξέπληξε, ούτε τους ανησύχασε, καθώς στον Περισσό είχαν την εικόνα του Γκορμπατσώφ που είχε εναντιωθεί στην εξέγερση των εργατών της “Αλληλεγγύης” στο Γκντάνσκ της Πολωνίας.

Όταν όμως ο σύντροφος Μιχαήλ άρχισε να διαδίδει τις απόψεις του για “περεστρόικα” και “γκλάσνοστ” και υπέγραψε συμφωνίες ειρήνες και αφοπλισμού με τις ΗΠΑ και τον Ρήγκαν, στον Περισσό άρχισαν να τους ζώνουν τα φίδια. Η κατάσταση έφτασε στο όριο το φθινόπωρο του 1989 με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και το κύμα εκδημοκρατικοποίησης σε όλες σχεδόν τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Στην Ελλάδα όμως οι σύντροφοι ήταν απασχολημένοι με το σκάνδαλο Κοσκωτά, την ποινική δίωξη του Ανδρέα Παπανδρέου και εν τέλει την ανάληψη της εξουσίας το 1990. Στο Περισσό υπήρχε ακόμη η προσδοκία ότι το ΚΚΣΕ διατηρεί ακόμη τον έλεγχο της κατάστασης.

Όταν όμως στις αρχές του 1991 ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ είχε αρχίσει να χάνει τον έλεγχο της κατάστασης, και ενώ η Νέα Δημοκρατία έχοντας κερδίσει τις εκλογές του Απριλίου 1990 και είχε πλέον μια σαφή κοινοβουλευτική εντολή, μέσα στις τάξεις του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας υπήρχε μια υπαρξιακή σύγκρουση ως προς την πορεία του κόμματος. Με τον Γκορμπατσώφ και την περεστρόικα ή με την σταλινική παράδοση;

Σε αυτό το κρίσιμο ερώτημα κλήθηκε να δώσει απάντηση το ιστορικό 13ο Συνέδριο του ΚΚΕ, όπου συγκρούσθηκαν όλες οι τάσεις. Οι σταλινικοί θεωρούσαν ότι η γκορμπατσωφική πορεία οδηγούσε σε καταστροφή των κομμουνιστικών ιδεωδών. “... [ο] συμβιβασμός όπου και όποτε έχει πραγματοποιηθεί έχει οδηγήσει ουσιαστικά στην ουσιαστική απώλεια του χαρακτήρα του Κομμουνιστικού Κόμματος”. Όπως τελικά ομολογεί η απόφαση του Συνεδρίου, οι “αναθεωρητές” με την περεστρόικα και την γκλάσνοστ “στην πραγματικότητα αποσκοπούσαν στην κατοχύρωση του ιδεολογικού-πολιτικού πλουραλισμού μέσα στο Κόμμα”. Τρομερό, να αποσκοπούν σε πλουραλισμό.

Τελικά, στο 130 Συνέδριο τον Φεβρουάριο του 1991 επικράτησαν οι σταλινικοί, οι οποίοι εξέλεξαν γενική γραμματέα του Κόμματος της Αλέκα Παπαρήγα, η οποία αποκήρυξε κάθε έννοια μεταρρυθμίσεων στο πλαίσιο του κομμουμισμού και διαχώρισε τη θέση του κόμματος από τις εξελίξεις στη Σοβιετική Ένωση, τον Μιχαήλ Γκορμπατσώφ και ό,τι απέμεινε από την περεστρόικα.

Οι θέσεις του ΚΚΕ παραμένουν από τον Φεβρουάριο του 1991 αναλλοίωτες.