Τρικυμία στο Λιβυκό Πέλαγος

Η συνάντηση χθες του Τούρκου Προέδρου Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν με τον αυτοαποκαλούμενο Πρωθυπουργό της Λιβύης Φαγιέζ αλ-Σαράζ είχε όλο το μεγαλόπρεπο τελετουργικό που επιφυλάσσει η τουρκική Προεδρία στους επίσημους προσκεκλημένους της. Κόκκινα χαλιά, τιμητικό άγημα, μεγαλόφωνες προσφωνήσεις κλπ. Όλα αυτά βέβαια ήταν απλά μια μικρή θεατρική παράσταση για να δοθεί μια επισημότητα στη συμβολική “υπογραφή” δυο μνημονίων συνεργασίας ανάμεσα στην Τουρκία και τη “Λιβύη”. Ένα μνηνόμιο αμυντικής συνεργασίας και ένα για τον καθορισμό των “θαλασσίων συνόρων” μεταξύ των δυο χωρών. Πρόκειται βέβαια για μια πράξη ευθείας αμφισβήτησης των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στο Λιβυκό Πέλαγος και μια προσπάθεια της Τουρκίας να μπει σφήνα στην εκμετάλλευση των ενδεχόμενων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ Κρήτης.

Η εξέλιξη αυτή βέβαια δεν αποτελεί κεραυνό εν αιθρία αλλά το αποτέλεσμα μιας προδιαγεγραμμένης πορείας δυο τουλάχιστον ετών, την οποία οι ελληνικές Κυβερνήσεις παρακολουθούν με χαρακτηριστική αδράνεια. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Στις αρχές του 2011, λίγες ημέρες μετά το ξέσπασμα της εξέγερσης στην Τυνησία, το οποίο αποτέλεσε την αρχή της Αραβικής Άνοιξης, υπήρξε αντίστοιχη εξέγερση και στη Λιβύη, με επίκεντρο τη Βεγγάζη, και με σκοπό την ανατροπή του δικτάτορα Μουαμάρ αλ-Καντάφι, ο οποίος κυβερνούσε τη χώρα αυταρχικά από το 1969. Η εξέγερση έλαβε σύντομα μαζικά χαρακτηριστικά και εξαπλώθηκε και σε άλλες πόλεις της χώρας. Παρακολουθώντας τότε από κοντά τις εξελίξεις, ζήτησα ακρόαση από αρμόδιο μέλος της Κυβέρνησης Παπανδρέου και στον οποίο εξέθεσα τις ανησυχίες μου για το μέλλον των ελληνικών συμφερόντων στη Λιβύη καθώς υπήρχαν σοβαρές ενδείξεις ότι οι εξεγερμένοι θα επικρατούσαν και ανάμεσά τους κυριαρχούσαν ισλαμιστές αλλά και τζιχαντιστές. Η απάντηση που έλαβα με άφησε εμβρόντητο. “Μην ανησυχείς Γιάννη, κάτι αλήτες κλεφτρόνια είναι, θα κάνει μια χαψιά ο Καντάφι”. Η συνέχεια βέβαια είναι γνωστή και αυτός που έγινε μια χαψιά ήταν τελικά ο ίδιος ο Καντάφι και όχι οι ισλαμιστές.

Αμέσως σχεδόν μετά την κατάληψη της εξουσίας στη Λιβύη από τους εξεγερμένους της Αραβικής Άνοιξης, ξέσπασαν σφοδρές διαμάχες και αιματηρές συγκρούσεις ανάμεσα στους ισλαμιστές και τους μετριοπαθείς επαναστάτες. Τον Ιούλιο του 2012 έγιναν τελικά ελεύθερες εκλογές με σκοπό την εκλογή μιας συντακτικής συνέλευσης, η οποία θα συνέτασσε το νέο Σύνταγμα της χώρας. Μετά από διάφορες αντεγκλήσεις που διήρκεσαν σχεδόν δυο χρόνια, το 2014 τελικά εκλέχθηκαν νέα μέλη του Κοινοβουλίου για να προχωρήσουν στη σύνταξη του Συντάγματος. Επειδή όμως στους ισλαμιστές και τις ένοπλες συμμορίες δεν άρεσε το αποτέλεσμα των εκλογών, διότι υπερτερούσαν σε αυτό οι κοσμικοί και συμπεριλαμβάνονταν και γυναίκες, αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν το αποτέλεσμα των εκλογών και κατέλαβαν παράνομα την εξουσία στην πρωτεύουσα Τρίπολη, εκτοπίζοντας ουσιαστικά τη Βουλή των Αντιπροσώπων στο Τομπρούκ της Ανατολικής Λιβύης. Έκτοτε η Λιβύη είναι ουσιαστικά διχοτομημένη ανάμεσα στη διακυβέρνηση που ασκεί η Βουλή και την αυτοανακηρυγμένη “Κυβέρνηση” υπό τον αλ-Σαράζ με έδρα την Τρίπολη. Τον τελευταίο ένα χρόνο δε μαίνονται σκληρές μάχες ανάμεσα στους ισλαμιστές και τον στρατό, ο οποίος έχει τεθεί υπό τις διαταγές της Βουλής και του στρατηγού Καλίφα Χάφταρ. Την δήθεν Κυβέρνηση της Τρίπολης έχει αναγνωρίσει ο ΟΗΕ, μετά από πιέσεις της Βρετανίας, της Γαλλίας και των ΗΠΑ υπό την Προεδρία Ομπάμα, και έχει την ένοπλη υποστήριξη της Τουρκίας, του Κατάρ και του Τσαντ. Τη δε Βουλή των Αντιπροσώπων και τον Χάφταρ υποστηρίζουν η Αίγυπτος, η Ρωσία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Εν μέσω αυτής τηες χαοτικής κατάστασης η Τουρκία βρήκε πρόσφορο έδαφος να εμπλακεί ενεργά στον πόλεμο της Λιβύης, με σκοπό αφενός να στηρίξει τους ισλαμιστές για να μετατρέψει τη Λιβύη σε ένα τουρκικό προτεκτοράτο εκμεταλλευόμενη και τα τεράστια κοιτάσματα πετρελαίου και αερίου της χώρας, και αφετέρου να αποτρέψει την συνομολόγηση θαλασσίων συνόρων ανάμεσα στη Λιβύη και την Ελλάδα και να ακυρώσει τα ελληνικά σχέδια για εκμετάλλευση των πολύ πιθανών κοιτασμάτων φυσικού αερίου στο Λυβικό Πέλαγος.

Η ελληνική Κυβέρνηση αντέδρασε φραστικά στην προκλητική κίνηση του Ερντογάν με τον ψευδοπρωθυπουργό της Τρίπολης και ο Υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας δήλωσε πως θα ενημερώσει σχετικά τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών και τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, ενώ παράλληλα κάλεσε τον Τούρκο πρέσβη στην Αθήνα για εξηγήσεις στο ΥπΕξ. Η ενημέρωση όμως του ΟΗΕ και οι διπλωματικές διαμαρτυρίες προφανώς και δεν αρκούν για να αποτρέψουν τη δημιουργία τετελεσμένων από την Τουρκία. Απαιτείται δραστική και άμεση αλλαγή πολιτικής στο ζήτημα της Λιβύης και άρνηση αναγνώρισης του ισλαμιστικού καθεστώτος της Τρίπολης και του ψευδοπρωθυπουργού. Παράλληλα θα πρέπει να συναφθούν άτυπες σχέσεις με λιβυκή Βουλή των Αντιπροσώπων στο Τομπρούκ σε απόλυτο συντονισμό με τον φυσικό σύμμαχο της Ελλάδας στην περιοχή την Αίγυπτο. Έστω και αυτήν τη στιγμή θα πρέπει να γίνει κατανοητό και στην Κυβέρνηση και στις υπηρεσίες του Υπουργείου Εξωτερικών πως η πολιτική της αδράνειας και της αποχής από την υπόθεση της Λιβύης έχει πλήξει -ίσως όχι ανεπανόρθωτα- ζωτικά εθνικά συμφέροντα. Ήρθε η ώρα η Ελλάδα να κατοχυρώσει τα συμφέροντά της στην περιοχή με όποιον τρόπο εκείνη κρίνει πρόσφορο.

Χάρτης που δημοσιεύθηκε στις 29/11/2019 στην εφημερίδα Yeni Safak και ο οποίος απεικονίζει τη χάραξη των θαλασσίων συνόρων μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης, όπως συμφωνήθηκε από τον Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν και τον υπηρεσιακό Πρωθυπουργό της Λιβύης Φαγιέζ αλ-Σαράζ

Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στις 29 Νοεμβρίου στην εφημερίδα Φιλελεύθερος