Σύγκρουση ΗΠΑ-Ιράν και στη μέση η Ευρώπη

Η εξόντωση του Ιρανού αντιστράτηγου Κάσεμ Σολεϊμανί αποτελεί άλλο ένα επεισόδιο στη σύγκρουση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν που μαίνεται από το 2018, όταν ο Πρόεδρος Τραμπ αποφάσισε να αποσύρει τις ΗΠΑ από την πυρηνική συμφωνία JCPOA για τα πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Το τελευταίο όμως αυτό επεισόδιο είναι το πλέον σοβαρό, καθώς απειλείται μια στρατιωτική κλιμάκωση που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε ένα γενικευμένο πόλεμο. Όπως και σε άλλες περιπτώσεις, ο Πρόεδρος Τραμπ προχώρησε σε μια κίνηση μείζονος σημασίας συνολικά για την ασφάλεια της Μέσης Ανατολής χωρίς να συμβουλευθεί και ούτε καν να ενημερώσει τους Ευρωπαίους συμμάχους των ΗΠΑ, οι οποίοι κατέληξαν για ακόμη μια φορά να γίνονται απλοί θεατές των γεωπολιτικών εξελίξεων. Οι επιπτώσεις από τη δραματική κλιμάκωση της έντασης αγγίζουν άμεσα ή έμμεσα και την Ευρώπη, η οποία αντέδρασε με εμφανή αμηχανία στην κίνηση του Τραμπ.

Σε επίπεδο ασφαλείας δεν φαίνεται σε πρώτη φάση να δημιουργείται άμεσος κίνδυνος για ευρωπαϊκούς στόχους, αλλά δημιουργούνται πλέον νέα δεδομένα για την ασφάλεια στον Περσικό Κόλπο και τα Στενά του Ορμούζ, από όπου διέρχονται χιλιάδες εμπορικά πλοία, μεταξύ των οποίων και πάρα πολλά με ελληνική σημαία ή ελληνικών συμνφερόντων, όπως και στις τιμές του πετρελαίου, με την τιμή του crude να έχει ανέβει ήδη πάνω από τα 70 δολλάρια το βαρέλι. Δυσμενής είναι η επίσης η εξέλιξη με την ανακοίνωση του Ιράν ότι σταματάει να τηρεί όλους τους όρους της πυρηνικής συμφωνίας, χωρίς όμως να αποχωρήσει πλήρως αφού δήλωσε πως θα συνεχίσει να δέχεται τους επιθεωρητές του Οργανισμού Πυρηνικής Ενέργειας.

Οι Ευρωπαίοι βρίσκονται σε πολύ δύσκολη θέση, καθώς από τη μια πλευρά κατανοούν την ανάγκη περιορισμού της επιθετικής δράσης του Ιράν σε διάφορες χώρες της Μέσης Ανατολής αλλά επ' ουδενί δεν ελιναι διατεθειμένοι να εμπλακούν σε ένα πόλεμο με την Τεχεράνη συρόμενοι πίσω από τις αυθαίρετες αποφάσεις και ενέργειες του Αμερικανού Προέδρου. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο εξέφρασε παράπονα για τη μη ένθερμη υποστήριξη της εξόντωσης του Σουλεϊμάνι από τις ευρωπαϊκές χώρες, ενώ ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ κάλεσε τον Υπουργό Εξωτερικών του Ιράν Τζαβάντ Ζαρίφ να επισκεφθεί τις Βρυξέλλες για συνομιλίες με σκοπό την “αποκλιμάκωση” της έντασης.

Σχετική ανησυχία υπάρχει και στην Αθήνα, καθώς η Ελλάδα δεν θέλει κανενός είδους αποσταθεροποίηση της περιοχής, αλλά ούτε και επιθυμεί να καταστεί ορμητήριο των ΗΠΑ για αεροπορικές και πυραυλικές επιθέσεις στο Ιράν. Η υπόθεση των ελληνοτουρκικών και της κρίσης με τη Λίβυα προκαλούν ήδη σοβαρό πονοκέφαλο στην ελληνική Κυβέρνηση, η οποία βλέπει να μετατοπίζεται το ευρωπαϊκό ενδιαφέρον στην κρίση στη Μέση Ανατολή από τη Λιβύη και την Ανατολική Μεσόγειο. Είναι πάντως εξαιρετικά ενδιαφέρον το γεγονός ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα είναι ο πρώτος ηγέτης χώρας-μέλους του ΝΑΤΟ που θα συναντηθεί με τον Ντόναλντ Τραμπ μετά τις πρόσφατες δραματικές εξελίξεις. Η Ελλάδα πάντως έχει το περιθώριο να στοιχηθεί πίσω από την ευρωπαϊκή θέση στο ζήτημα, η οποία θα φανεί την Παρασκευή εάν είναι εφικτή, κατά τη έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου Υπουργών Εξωτερικών στις Βρυξέλλες. Ακόμη όμως και στο απευκταίο σενάριο της πολεμικής σύγκρουσης των ΗΠΑ με το Ιράν, η Αθήνα δεν θα κληθεί να συνεισφέρει δικές της δυνάμεις, παρά μόνο την τήρηση της συμβατικής υποχρέωσης για τη χρήση των αμερικανικών βάσεων στην Ελλάδα.

Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Φιλελεύθερος στις 7 Ιανουαρίου 2019