Ιταλία: Η εργαλειοποίηση των δημοψηφισμάτων και ο εγωκεντρισμός των ηγετών

Οι Ιταλοί ψήφισαν χθες με καθαρή πλειοψηφία του 59.7% κατά των συνταγματικών μεταρρυθμίσεων που πρότεινε ο Πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι. Η νίκη του 'Όχι' ήταν σχετικά αναμενόμενη από τις δημοσκοπήσεις, όχι όμως σε αυτό το εύρος.

Ο Πρωθυπουργός της Ιταλίας Ματέο Ρέντσι ανακοινώνει την ήττα του στο συνταγματικό δημοψήφισμα τις πρώτες πρωϊνές ώρες της Δευτέρας

Οι αιτίες της ήττας του 'Ναι'

- Το καίριο λάθος του Ρέντσι να εργαλειοποιήσει και να προσωποποιήσει το δημοψήφισμα προαναγγέλοντας παραίτησή του αν το έχανε, μετατρέποντάς το αυτόματα σε ψήφο εμπιστοσύνης για τον ίδιο και τις πολιτικές του και βάζοντας απέναντι στο 'Ναι' όλα τα άλλα κόμματα.

- Οι πρόνοιες των συνταγματικών μεταρρυθμίσεων με συγκέντρωση εξουσιών στην Κυβέρνηση και τον Πρωθυπουργό σε συνδυασμό με τον νέο εκλογικό νόμο, φόβισαν πολλούς ψηφοφόρους ότι μπορεί να αποτελέσουν παγίδα για την άνοδο και την εγκαθίδρυση στην εξουσία του λαϊκιστικού Κινήματος των 5 Αστέρων του Μπέπε Γκρίλλο.

- Το διαγενεακό χάσμα: Οι νέοι ψήφισαν 'Όχι' σε ποσοστό γύρω στο 80%, ενώ οι άνω των 55 ετών ψήφισαν κατά 60% το 'Ναι'.

Οι μεγαλύτερης ηλικίας ψηφοφόροι ανησυχούν για την οικονομική, την νομισματική και την πολιτική σταθερότητα, ενώ οι νέοι είναι εξοργισμένοι από την ανεργία, την πτώση των μισθών και τις περιορισμένες προοπτικές, ιδίως στον Ιταλικό Νότο. Οι νέοι δεν πείστηκαν από τον Ρέντσι ότι οι οικονομικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις θα τους προσφέρουν ένα καλύτερο μέλλον.

Συμπερασματικά, ο Ρέντσι έβαλε ένα εντελώς λάθος στοίχημα με το χθεσινό δημοψήφισμα και το έχασε πανηγυρικά, αφού είχε απέναντί του όλα τα υπόλοιπα κόμματα, ένα μέρος του δικού του και τη συντριπτική πλειοψηφία της νεολαίας. Το δίλημμα 'εγώ ή η αστάθεια' έχασε πανηγυρικά, αφού τα τελευταία χρόνια έχει γίνει φανερό ότι σε κοινωνίες που βρίσκονται σε σκληρή αναπροσαρμογή της Οικονομίας και του βιωτικού επιπέδου, ο παράγων 'σταθερότητα' χάνει σε δημοψηφίσματα από τον παράγοντα της κοινωνικής ψυχολογίας και της νεανικής οργής κατά του 'κατεστημένου'.

Ενδιαφέροντα συμπεράσματα μπορούν να εξαχθούν και για το θεσμό των δημοψηφισμάτων: Σε περιόδους οικονομικής κρίσης, τα θεσμικού χαρακτήρα διλήμματα μετατρέπονται εύκολα σε ψήφο διαμαρτυρίας κατά της εκάστοτε Κυβέρνησης, αλλοιώνοντας την ίδια την ουσία και την αποστολή του δημοψηφίσματος.

Η επόμενη μέρα

Η ήττα και η παραίτηση Ρέντσι φέρνει την Ιταλία σε ένα πολιτικό -και ίσως και οικονομικό- κενό, το οποίο καλούνται να καλύψουν ο Πρόεδρος Ματαρέλα και η ηγεσία του Δημοκρατικού Κόμματος. Το επιτόκιο του Ιταλικού 10ετούς ομολόγου βρίσκεται στο 2% από το 1,2% που βρισκόταν στις αρχές Οκτωβρίου και με τάσεις περαιτέρω ανόδου, ενώ τα προβλήματα της ανακεφαλαιοποίησης αρκετών συστημικών Τραπεζών και ο προϋπολογισμός του 2017 που έχει μερικά απορριφθεί από την Κομισιόν είναι ζητήματα που ζητούν άμεσες λύσεις, όπως επίσης και η -εκ νέου- μεταρρύθμιση του εκλογικού νόμου και του τρόπου που αποδίδεται το μπόνους των εδρών στο πρώτο κόμμα.

Η αντιπολίτευση του Κινήματος των 5 Αστέρων και της Λίγκας του Βορρά ζητά επιτακτικά πρόωρες εκλογές, αλλά το αίτημα αυτό δεν φαίνεται να συγκεντρώνει την απαραίτητη πλειοψηφία καθώς δεν συναινεί η Forza Italia του Σίλβιο Μπερλουσκόνι.

Για το όνομα του νέου Πρωθυπουργού γίνονται διάφορες εικασίες αλλά τις περισσότερες πιθανότητες συγκεντρώνει ο Υπουργός Οικονομικών Πιέρ Κάρλο Παντοάν, καθώς θεωρείται ότι προέχει η επικράτηση ηρεμίας στην Οικονομία και η επίλυση του ζητήματος των Τραπεζών.

Η επόμενη μέρα του δημοψηφίσματος βρίσκει την Ιταλία διχασμένη και αμήχανη, ενώ τα φλέγοντα προβλήματα της Οικονομίας προβάλλουν πλέον ιδιαίτερα απειλητικά.