Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την ασφάλεια στην Ευρώπη είναι αναμφίβολα εδώ και αρκετά χρόνια η κρίση στις σχέσεις με τη Ρωσία, με τις σχέσεις ανάμεσα στα περισσότερα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τη Μόσχα να βρίσκονται στο χειρότερο σημείο μετά τη δεκαετία του 1990. Βασικό ρόλο σε αυτήν την κρίση έπαιξε το ουκρανικό ζήτημα, το οποίο από το 2004 έχει εξελιχθεί σε κεντρική εστία έντασης για τις ευρωρωσικές σχέσεις.
Σύμφωνα με τη ρωσική οπτική, η περίπτωση της Ουκρανίας αποτελεί μια προκλητική προσπάθεια αλλαγής τoυ status quo στην Ανατολική Ευρώπη, όπως αυτό είχε συμφωνηθεί από τους Προέδρους Μπους, Κλίντον και Γιέλτσιν μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και το οποίο υποτίθεται πως προέβλεπε συγκεκριμένες σφαίρες επιρροής στα κράτη του πρώην ανατολικού μπλοκ. Με βάση αυτές τις υποτίθεται άτυπες συμφωνίες, η Ουκρανία θα παρέμενε στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας, όπως και η Μολδαβία και η Γεωργία. Οι Ρώσοι μάλιστα φτάνουν στο σημείο να ισχυρίζονται σε ανεπίσημο επίπεδο, ότι για εκείνους ισχύουν ακόμη ως γενική αρχή η “συμφωνία των ποσοστών” μεταξύ του Στάλιν, του Ρούζβελτ και του Τσώρτσιλ τον Οκτώβριο 1944 στη Μόσχα για τις σφαίρες επιρροής στην Ανατολική και την Νοτιοανατολική Ευρώπη. Η Μόσχα θεωρεί ότι αυτές οι “συμφωνίες” άρχισαν να παραβιάζονται στις αρχές της δεκαετίας του 2000 με την προσπάθεια των ΗΠΑ και ευρωπαϊκών κρατών να βοηθήσουν την αντιπολίτευση στη Γεωργία να ανατρέψει τη φιλορωσική κυβέρνηση του Έντουαρντ Σεβαρντνάτζε, πράγμα που τελικά κατάφερε το 2003 με την “επανάσταση των τριανταφυλλών”. Οι Ρώσοι εξοργίστηκαν ακόμη περισσότερο διότι η “αντιρωσική” νέα κυβέρνηση στη Τυφλίδα έκλεισε συμφωνία σύνδεσης με το ΝΑΤΟ. Λίγα χρόνια αργότερα ξέσπασε ο πόλεμος στη Γεωργία, γύρω από τις φιλορωσικές επαρχίες της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας, όπου και εκεί η Μόσχα θεωρούσε ότι η Δύση έπαιξε διαλυτικό παιγνίδι στην “πίσω αυλή” της Ρωσίας. Η Δύση από την πλευρά της θεωρεί ότι έχει καθήκον να βοηθήσει την εξέλιξη της δημοκρατίας στις επίμαχες χώρες και να στηρίξει τους πολίτες που ζητούν ελευθερίες και απεξάρτηση από τη Μόσχα.
Ενώ τω μεταξύ σημαντική ένταση υπήρχε και για την Ουκρανία ήδη από το 2004, λόγω της “πορτοκαλί επανάστασης”, όταν η Δύση στήριξε φανερά στις προεδρικές εκλογές τον υποψήφιο της αντιπολίτευσης Βίκτορ Γιούστσενκο εναντίον του φιλορώσου Πρωθυπουργού Βίκτορ Γιανουκόβιτς. Τις εκλογές τελικά κέρδισε ο εκλεκτός της Μόσχας, αλλά μετά από εκτεταμένη βία και νοθεία. Τα επόμενα χρόνια, οι ΗΠΑ έκαναν οργανωμένες προσπάθειες ενίσχυσης της αντιρωσικης αντιπολίτευσης, με αποκορύφωμα την εξέγερση στο Κίεβο και άλλες ουκρανικές πόλεις στις αρχές του 2014 και την προσπάθεια απομάκρυνσης του Γιανουκόβιτς από την εξουσία. Μετά από πολύνεκρες συγκρούσεις, ο φιλορώσος Πρόεδρος εγκατέλειψε νύχτα την εξουσία αλλά η Ρωσία απάντησε με την κατάληψη της Κριμαίας και την οργάνωση της εξέγερσης των ρωσόφωνων Ουκρανών στην Ανατολική Ουκρανία.
Η δραματική αλλαγή καθεστώτος στην Ουκρανία και η προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία δηλητηρίασαν ολοκληρωτικά τις σχέσεις της Μόσχας με τη Δύση, με το καθεστώς Πούτιν να απαντά στις “προκλήσεις” της Δύσης με την οργάνωση και εκτέλεση ενός σχεδίου υβριδικού πολέμου, που περιλάμβανε παρεμβολές σε εκλογικές αναμετρήσεις στις ΗΠΑ, το δημοψήφισμα για το Brexit στη Βρετανία και αλλού. Οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση είχαν ήδη απαντήσει με εκτεταμένες οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας και συγκεκριμένων συνεργατών του Πούτιν, ενώ η Μόσχα αποκλείστηκε από τον οργανισμό του G8, ο οποίος πλέον έγινε G7. Εστία έντασης υπήρξαν επίσης τα Δυτικά Βαλκάνια, όπου η Ρωσία έβλεπε είδε πολύ αρνητικά την ένταξη του Μαυροβουνίου στο ΝΑΤΟ, όπως και τις προσπάθειες επίλυσης του ονοματολογικού με τα Σκόπια, και την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ και κυρίως στο ΝΑΤΟ. Ρώσοι διπλωμάτες υπενθύμιζαν ότι στη “συμφωνία των ποσοστών” η (πρώην) Γιουγκοσλαβία ήταν χωρισμένη κατά 50%-50%.
Όλη αυτή όμως η συνεχιζόμενη κρίση φαίνεται πως έχει αρχίσει να κουράζει όλα τα μέρη και πλέον υπάρχουν συγκεκριμένες πρωτοβουλίες για να υπάρξει μια καινούργια συνεννόηση ανάμεσα στα δυο μέρη. Ο πλέον ένθερμος υποστηρικτής μιας νέας προσέγγισης είναι ο Πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος έχει συναντηθει επανειλημμένα με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν τους τελευταίους μήνες. Την επαναπροσέγγιση διευκολύνει η προεδρική αλλαγή στην Ουκρανία, με τον νέο Πρόεδρο Βολόντιμιρ Ζελένσκι να είναι ουσιαστικά υπέρ της διευθέτησης της διένεξης για την Ανατολική Ουκρανία και πλέον υπάρχουν ρεαλιστικές ελπίδες ότι στις 9 Δεκεμβρίου στο Παρίσι, όπου και θα συναντηθούν οι Μακρόν, Πούτιν, Ζελένσκι και Μέρκελ, θα μπορέσουν να τεθούν οι βάσεις για την οριστική διευθέτηση του προβλήματος. Όλοι σχεδόν συμφωνούν πως αν επιλυθεί το ουκρανικό ζήτημα, η εξομάλυνση των σχέσεων της Ρωσίας με την Ευρώπη θα καταστεί πολύ πιο εύκολη. Υπάρχουν βέβαια και οι πεσιμιστές που ισχυρίζονται πως ο Πούτιν είναι απολύτως αναξιόπιστος και δεν πρόκειται να τηρήσει καμία συμφωνία. Κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος για τους στόχους και τις βλέψεις του Ρώσου Προέδρου, αλλά στο σημείο που βρίσκονται πλέον οι ευρωρωσικές σχέσεις είναι σχεδόν μονόδρομος να υπάρξει μια σοβαρή προσπάθεια για εξομάλυνση. Θα είναι εξάλλου μια εξέλιξη που συμφέρει όλες τις πλευρές.
Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε
στις 22 Νοεμβρίου στην εφημερίδα Φιλελεύθερος
No comments:
Post a Comment